Anayasa Mahkemesi 62. Yaşında: Demokrasinin Bekçisi Dimdik Ayakta!

25 Nisan 1962'de kurulan Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi (AYM), 62. kuruluş yıl dönümünü kutluyor. Bu anlamlı gün vesilesiyle, AYM'nin tarihi, görevleri ve önemi hakkında bilgiler derledik.

Anıtkabir Ziyareti ve Yemin Töreni ile Kutlamalar Başlıyor

Kutlamalar kapsamında, AYM Başkanı Kadir Özkaya ve beraberindeki heyet yarın Anıtkabir'i ziyaret edecek. Daha sonra ise AYM Yüce Divan Salonu'nda 62. Kuruluş Yıl Dönümü Töreni düzenlenecek. Törende, Yüksek Mahkeme üyeliğine seçilen Ömer Çınar da yemin edecek.

AYM'nin Kuruluş Süreci ve Görevleri

AYM, 1961 Anayasası ile kurulmuştur. Anayasanın 145-152. maddeleri ile AYM'nin kuruluşu, görev ve yetkileri, yargılama usulü ve kararlarının niteliği belirlenmiştir. Bu maddelerin ışığında 22 Nisan 1962'de Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun kabul edilmiş ve 25 Nisan 1962'de yürürlüğe girmiştir.

AYM, Türkiye Cumhuriyeti'nin en üst mahkemesidir ve şu önemli görevlere sahiptir:

• Siyasi parti kapatma davaları: Siyasi partilerin Anayasaya aykırılık gerekçesiyle kapatılmasına karar verir.
• Yüce Divan yargılamaları: Cumhurbaşkanı, bakanlar, milletvekilleri ve Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapar.
• Norm denetimi: Kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Cumhurbaşkanı kararnamelerinin Anayasaya uygunluğunu denetler.
• Bireysel başvurular: Temel hak ve özgürlükleri ihlal edildiği iddiasıyla bireysel başvuruları karara bağlar.

Bireysel Başvurularda Rekor Artış

2012 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ndeki (AİHM) ihlal davalarını azaltmak amacıyla bireysel başvuru hakkı getirilmesi, AYM'ye yoğun bir başvuru akınına yol açtı. 23 Eylül 2012'den 22 Nisan 2024'e kadar geçen sürede AYM'ye 604 bin 373 bireysel başvuru yapılmış ve 501 bin 810'u sonuçlandırılmıştır. AYM, bu başvurulardan 73 bin 346'sında ihlal kararı vermiştir.

Norm Denetiminde de Önemli Kararlar

2012 ile 2023 yılları arasında AYM'ye 411 iptal davası ve 1404 itiraz başvurusu olmak üzere toplam 1815 norm denetimi başvurusu yapılmıştır. Bu başvurulardan 1811'i karara bağlanmıştır. AYM, 2023 yılında sonuçlandırdığı 88 iptal davasından 62'sinde iptal, 24'ünde ret, 2'sinde ise birleştirme kararı vermiştir. 2023 yılında sonuçlandırılan 141 itiraz başvurusunda ise 42 iptal, 76 ret ve 23 birleştirme kararı çıkmıştır.

Anayasa Mahkemesi, Türk demokrasisinin en önemli kurumlarından biridir. 62 yıllık tarihinde verdiği kararlarla temel hak ve özgürlüklerin korunması, hukukun üstünlüğü ve demokrasinin gelişmesi için önemli rol oynamıştır. AYM'nin bundan sonra da bu önemli görevini başarıyla yerine getirmesi dileğiyle.